Saturday 27 November 2010

The Lazgi Legend from Horezm

  The Lazgi Legend from Horezm

                          

Welcome and listen to this music. It is speaking. It is speaking about suffering and pain. It is singing about separation and loss.
Music…
Love….
Suffering….
What is it that draws them all together?
Is it something spiritual, a gift from above?….from God?

Today we will tell you another great story.
Today we will try to reveal the pain a musician has in his heart.

Many years ago, Xiva, the ancient capital of Horezm, was famous along the Great Silk Road, famous for its embroideries, rugs, tapestries and ceramics. Merchants came there from all over the world…. Horezm is also a land of legends and stories and from the time when Xiva was celebrated from China to Paris and Rome, comes the following story; it will break your heart.

           In the king’s harem was a woman of such astonishing and angelic beauty that the moon felt shy to look upon her, and by day, her smile shone with more radiance even than the sun. Her lips were lovelier than a rose and her long hair was like a beautiful waterfall. When she walked through the garden, the nightingales swooned and the roses curtseyed; flowers sprang up from her footsteps.
          Her fame spread far and wide, and many a foreign prince wished to buy her.
          However, the king was in love with her himself. In fact he was so much in love that he could neither sleep at night nor eat in the day. The woman was blessed with a particular gift that made her different from all the others and beyond value for the king; she could dance and with her dancing would soothe his heart. Secretly she was in love with him too.              
          However, as a mere slave in his harem, she was afraid to declare herself. Unable to speak with anybody about her feelings, she expressed all her sorrow through dance. Every movement, even her glances, bore witness to her love.
       At night she spoke only to the stars, and by day, would sit and weep by the lake. The fish played in the water to make her happy, the birds sang for her in the trees for they alone understood her suffering. Watching them, she would gather fresh ideas for her dancing.
      Every day she breathed new life into her dances on the carpet. However the other women in the harem, indeed many people in the castle, grew increasingly jealous and began to hate her.
       The king could not proclaim his love either and he too would walk in the garden, talking to the birds and the fish in the lake. The poor animals saw the love of the king and the woman, and felt sorry they could not bring them together. For this reason, the birds always sang sadly.
       On one particular day when the woman was walking through the garden, a snake slithered by her feet. A guard rushed over and began beating it with a stick, believing the snake would bite her. In fact the snake had only come near because it was in love with her too! The snake writhed in agony. The guard picked it up and threw it in the lake. This happened so rapidly that she was unable to save the creature. As she watched the snake still writhing in the water, it seemed to dance the fight between life and death. Finally it died and sank to the bottom of the lake.
      Afterwards she felt guilty for the snake’s tragic fate, and her sufferings became more intense; she began to wilt like an unwatered flower. The king noticed, but could not approach her. So he ordered his ministers to take the women of his harem to the country. They were taken to the mountains, which were full of poppies; the king’s dancer was transported in a sumptuous carriage with white horses, favoured like a princess. The other women became even more jealous and their hatred increased.
       At a party, while everyone was enjoying food, wine, dancing and music, the dancer was asked to collect some poppies, which grew by steep cliffs. As she was picking the flowers someone pushed her….
    Oh cruel life, so much suffering for one poor woman, was this not enough? Her arms and her legs were broken, but she was alive. She realized why she had been pushed but could not betray her tormentors and remained silent. She had a wise heart, like an angel.
    However she wept bitterly, for she was no longer able to dance for her beloved king: this meant she could neither express her love, nor even see him. They brought her back to the castle, groaning, moaning; that very evening she was due to dance for the king and his guests. she thought: if I cannot see him or dance for him, I must dance to be able to see him for the last time and to say goodbye/farewell. She requested her most beautiful, shining best clothes for her to chose her last dance costume. Then she told the guards to bring her in their hands, place me in the middle of the carpet: nobody in the castle was to know she had had an accident. Her request was done.
Into the middle of the party, the middle of the chamber/carpet, 4 servants carried her sitting on a litter. Her head and face were covered to conceal hide her suffering.
Here she is, in the middle of the carpet: every time she would bring something new: she did not walk so everyone was intrigued/wondered what she would do. Amazed at her unusual entrance, everyone…Nobody could see her tears under the cover, she was crying from the physical pain in her arms and legs, seeing the king for the last time, the pain in her heart/soul. For the first  time in her life in the castle she began to speak a word to the guests;
Oh my king! her voice that was beautiful, but at the same time trembling/trembled, in this voice was full of suffering and loss/separation.
This my dance is for your attention. I will dance it for the first time: I name it LAZGI. This is the dance of farewell/parting/separation.  
Before her eyes, she recalled the snake fighting between life and death. She was in the situation: unbelievable pain. Her love for the king was stronger than her agony. She does not want to die without seeing him for a last time.
From under her scarf/cover, she gazed long at the king’s face, enjoying him. The cruel musicians might have given her more time to enjoy her last look at the king, butr they interrupted her. Started the music for the dance.
Her broken arms slowly rose/lifted into the air, and her body began to move like a snake, which was so painful. She bit her lips and the tears streamed from her eyes; but nobody could see that. Her body was as if on fire, burning, but she did not stop, her dance becoming faster, faster. The people were shocked: never seen a dance like this before. Nobody realized this was the last dance of her life.  
Then, the human tongue was not good enough to describe this incredible dance. As the music and dance rose to a climax, like a guitar string snapping she fell to the floor, like flower torn up and flung aside. The king jumped up. Everyone was shocked. The angel was dead, overwhelmed by the pain. At the same time however, the dance Lazgi was born and became famous throughout the entire world.
Many years passed after this story; the ages….but the Lazgi still talking about the angel who brought this dance into being/the world. Lazgi is a dance of loss and separation.


Music…
Love….
Suffering….
What is it that draws them all together?
Is it something spiritual, a gift from above?….from God?


The End

Tuesday 16 November 2010

ASAR

ASAR
Alamlarimni qog'ozdan olibmi yoki  dardimni qog'ozga to'kibsochsam  yuragimdagi yaralarim engil tortadi deb fikr qilibmi bilmadim  yozaverdim... Tunda uyqularim yoqotib yozdim, kundayam yolg'izligimdan  
yozaverdim, yo'ldayam avtobus, poezd, metroda, samalyotda...  
yozaverdim. Hech qachon, hech kimga hatto eng yaqinimga ham  
aytmaganlarimni yozdim. Hammasini yozdim, yurak yuragimdagi yillab  
yotgan dardlarni so'zga bulab yozdim. Goho yig'lab, goho ho'rsinib bazan shirin orzularga, hom hayollarga berilib tabbasum ila yozdim. Endi buni Kitob qilib chop etsam o'qiganlar ko'zi yoshga,
bag'ri  rahmga to'lib, og'ir  dardimdan chuqur chuqur ho'rsinib o'qiwlariga  
amin edim. Har bir yozilgan varaqni qayta qayta o'qib chiqaverdim. Har  
o'qiganimda dilmni alam, sog'inch, armon o'rtayverdi. Ko'zlarimni  
jiqqa jiqqa yoshga bulg'ayverdi... Nihoyat bir kun o'zimga o'zim  
"Bo'ldi, dunyoda bitta fojeali yurak bo'lsa shuncha bo'larda" dedimda  
mungli asarimni nihoyasiga etkazishga ahd qildim. Shunday qildim ham.
Endi asarimga nom berish kerak edi, oylab o'tirmay asarni nomini  
"Men Seni Sevaman" deb atadim....
O'ylanib qoldim... endi bu kitobni o'qiwdan Nima foyda? 10 yildan  
buyon yozayotgan asarimni butun ma'nosi shu ekan holos:
Men seni  sevaman... Qolganlari e'sa shunchaki ehtiros holos...
Mahzun.

Wednesday 1 September 2010

BORBAT (Perevod na russkiy.)


BORBAT

Mir isskusstvo i muziki polon tain i sekretov. inogda i nedoskazannih. nedonesyonnih do nas legend.
Inogda nas lyudi sprashivayut: kto mi? Otkuda? I kuda idyom? Chto mi neseyom i predsatvlyaem soboy?
Ochen chasto nash otvet zvuchit bukvalno tak: Mi stranniki mira sego, Dervishi, posledovateli puti gospodnoy. Stranstvuem po miru i rasskazivaem istorii, legendi, pritchi. I vot segodnya mi zdes, hotim podelitsya s vami ocherednoy pritchoy Velikogo Kazachskogo naroda.
Slushayte i naslazhdaytes.
kogda-to davnim davno, gde-to dalyoko-daleko, na Vostochnih Kazahskih zemlyah zhil i pravil mogushestvenniy Han. Pravil on stranoy spravedlivo, lyubil svoy narod, i oberegal ego. Tak zhe narod bogoslovil svoego dobrogo Hana. V strane tsarila rayskaya zhizn’, narod pel i tanseval, ne znali gorya i pechali. Prostornie i zelyonie luga, bespodobnie sadi i polnie urazhaem polya okruzhali gigantskie gori svetyashimsya ot solntsa snegami na vershinah. No istoriya kotoryu mi hotim vam rasskazat ne pro etih lyudey, ne pro etih gor, ne pro etu stranu, mozhet bit dazhe i ne pro Hana. istoriya koturuyu mi vam seychas rasskazhem pro dvuh vernih duzey velikogo Hana.
U Hana vo dvortse bilo ochen mnogo muzikantov, no sredi nih bil odin molodoy muzikant, ne pohozhiy na vseh ostalnih. odin kotoriy mog igrat volshebnie melodii na svoyom dutare. Odin ot melodii kotorogo Han zabival vse goresti i pechali, melodii kotorogo vdohnovlyali velikogo Hana pered bitvami…. I Ego zvali Borbat. Borbat vsegda i vezde soprovozhdal svoego Hana, dazhe na pole boya on hrabro igral na svoem dutare. Voini Hana napolnyalis siloy, koni na pole bitvi mchalis bestrashno na varaga. On igral, igral i vdohnavlyal Hana i ego voinov.
Tak zhe u Hana bil verniy i mogushestvenniy kon. Han na sedle svoego bistrogo kak veter konya slovno letal na oblaka. Etot kon i muzikant vsegda prinasili emu udachu i pobedu. Oni bili ego talismanami i vernimi druzyami, kogda vse ego okruzhayushie pereklanyali koleni pered ego koronoy eti dvoe sluzhili emu, emu Mogushestvennemu Hanu. Han mog delitsya snimi o svoih gorestyah i radostyah. on mog besedovat snimi chasami na prolyot.
Odnazhdiy Han daval zvanniy pir.Gosti pili vino i eli myaso, tansevali i veselilis’. Han vozlezhal vo glave i naslazhdalsya divnimi vinami, vziral na dovolnih gostey. No vdrug ego podobno molnii, porazila misl’ o skorotechnosti vremeni, o tom, chto neumolimo letyat godi, chto ego zhizn podhodit k kontsu, on uzhe daleko ne molod i sili postepenno pokidayut ego. Stareet i ego moguchiy kon’. Godi delayut svoyo delo. I on predstavil kak tyazhelo pridyotsya pri rasstovanii so svoim lyubimtsem. I kak tazhelo stanet emu hodit bez vernogo konya v pohodi.….
I vdrug kak molniya sredi belogo dnya on vskochil so svoego trona;
- Slushayte! Slushayte vse!.- pokrichal on,- i zapomnite! Esli kogda nibud pridyotsya mne lishitsya svoego vernogo konya, esli probyot ego chas i on rasstanetsya s zhiznyu.Tomu kto prinesyot etu skorbnuyu vest’ nagradoy budet smert’. Eto moyo hanskoe slovo, zapomnite vse!.- skazal han i molcha pokinul zal.
Vse molcha ostalis v shoke ot uslishennogo, ot vnezapnogo zhelaniya Hana.
No tut verniy muzikant velokogo Hana bistro soobrazil i nachal igru na svoyom volshebno vesyolom instrumente. Cherez mgnovenie narod piroval i radovalsya ot melodii Borbata i krepkogo vina, bistro zabiv tolko chto uslishannoe ….
Posle etogo proshlo vremya. Mozhet proshli mesyatsi mozhet godi. Nikto neznaet, nekto ne schital eto vremya. I vot v odnu burnuyu noch, kogda lil dozhd, gremel grom i sverkalo molniya, derevya ot uzhasnogo vetra sklonyali golovi do zemli, zveri ot uzhasa ukrilis v norah chas ubitiya nastalo Hanskomu konyu. Verniy kon velokogo Hana pal.....
V eto vremya Han nahodilsya na svoey letney residentsii. Vdrug on prosnulsya ot neponyatnogo bezpokoystvie na dushe. Ego ohvatilo strannaya grust. Otkuda? K chemu? on neznal. Vo dvortse vse zabespokolis, vse perepugalis, konyuhi i viziri ot straha bit koznyonnim drozhali i neznali kak bit’. Kto? Kto ponesyot etu strashnuyu vest velikomu Hanu? Vse oni pomnili prikaz Hana. I togda k nim prishyol Borbat;
- Uvazhaemie Viziri, razreshite mne donesti etu grustnuyu vest nashemu Hanu i spasti vashi dushi ot gneva Hanskogo,- skazal hrabriy Borbat.
Bezuslovno vse tut zhe soglasilis i pro sebya podumali chto na verniy smert idyot molodoy muzikant.
I togda Borbat vzyal ne plechi svoy dutar i otpravilsya na vstrechu k svoemu velikomu Hanu. Vsu dorogu on obrashalsya k nebesam, molil bogov i angelov dat silu ego mudromu Hanu perezhit etu strashnuyu poteryu. On molilsya i pel… I vot on doshyol do Hanskogo letnego doma. Han sidel v sadu v okruzheniy prekrasnih tsvetov, slugi pered nim metalis pitayas usluzhit Hanu. No byl grustnim i smotrel kuda-to daleko daleko, svet v ego glazah potuh. On slovno zhdal pechalnuyu vest. Dazhe tsveti opustili golovi ot grusti Hana, ptitsi peli grustnie pesni, i dazhe veter kak bud-to poteryav svoyo napravlenie kak zagnanniy v krug sveryok metalsya v raznie storoni.Togda Borabat tihonko sel na opushke sada i nachal tihonko nastraivat svoy dutar.
Ot pervih zhe svukov strun ego dutara, vse kak bud-to ozhili. Tsveti ponyav vhto Borbat gde-to sdez tihonko nachali podnimat svoi butoni vverh chto by ulovit ot kuda idyot etot volshebniy zvuk. Pechalnie pevtsi-ptitsi zamolkli v ozhidanii, dazhe veter zamer i kak bud-to vremya ostanovilos na mig. Ves mir na sekundu ostanovilsya kak na kartine. Velikiy Han tozhe ponyal chto ego verniy sluga prishyol ego uteshit, malenkiy luch radosti zasvetilos u nego v galzah.
I vot Borbat nachal igrat……
On igral, igral novuyu, nikogda nekem ne uslishannuyu musiku. Eto muzika, chto-to volshebnoe byli v etoy muzike. Slovno tysyachi voennih, silnih mogushestvennih koney gallopom mchalis, mchalis pryamo knim, v sad! Han skochil smesta pered ego glazami proneslis bilie pobednie pohodi, krovavie srozhenie. V ego ushah zazvuchali boevie klichi voinov i lyzg oruzhiya, topot koney, i grohot boevih kolesnits. On videl sebya na sedle svoego vernogo konya mchashegosya na vraga… i emu strashno zahotelos tut zhe osedlat svoego bistrogo vernogo konya, emu tut zhe zahotelos kriknut;
  • Konya! Privedite moego Konya!,- kak vdrug vsyo ischezlo. Obarvalas muzika. Vse ego videnie mgnovenno ischezli.
“O, net!” podumal Han, “Net, nemozhet bit’!”. I vdrug on ponyal eto ne muzika obarvolos a zhizn’! Zhizn’ ego vernogo konya.
  • Net! ,- vskriknul Han. On vsyo ponyal. On vsyo ponyal sam. Emu nikto ne donyos etu vest. On dogodalsya sam. On obratilsya k Bobatu i skazal;
  • On umer?!....
Borbat nichego ne otvetil nizko poklonilsya, vzyal svoy dutar na plechi i molcha pokinul ego. Nikto ne osmelilsya ego ostanovit. Eto bil mudriy Borbat. Eto bil velikiy Borbat.
S teh por proshli veka, i narod do sheh por pomnit svoego mudrogo Borbata. Ego muziku igrayut v narode po sey den’. Teper vi tozhe znaete etu istoriyu, tek beregite ego i hranite v serdtsah vashih.

Wednesday 25 August 2010

Sketches for my first show in London, Dervish.



Kings armour


The King


Dervish


Decoration sheet


Decoration sheet
All this are part of the costumes and decoration sheets being made for my show Dervish so far.

Tuesday 17 August 2010

DERVISH. First sketch for Dervish in Uzbek.

Darvesh
Sahna

Sahnani to’rt tomonida shiftga osilgan dekaratsiyalar, dekaratsiya materialga ishlangan va unga har hil jang kartinalari va otliqlar, va qasrlar chizilgan. Yana to’rt tomonda metal idishlarda olov yonib turibdi. O'rtada, polda esa polovik u ham o'sha zamon atmosferasini beruvchi rasmlar bilan chizilgan. /Rasmlar tomoshabin diqqatini tortmaydigan korimsiz rangda bolishi kerak./

Sahnada tutun, “zikr” fonogramada eshitiladi. Shu paytda sahnada Darvesh paydo bo’ladi. Asta sekinlik bilan sahnani 1 planiga keladi, shu paytda fonogramma pasayib keyin butunlay yoqoladi, Darvesh tomoshabinga bir oz sukunatda tikilib turgach sahnani bir chetiga borib o’tiradi. Bo’yniga osig’lik chanqovuzni olib sekin kuy chala boshlaydi.
To’satdan yana o’rnidan turib sahnani 1 planiga keladi, tomoshabinga qarab soz boshlaydi:

Darvesh:-
Men kimman?
Meni bir Darvesh deydilar,
Men shunchaki bir Rivoyatchi dildan dilga otkazguvchi, dunyo
kezib yuraman, dardim kuyga solaman. Deydilar bir devona,
boshpanasiz sarsona. Sizga ham bir doston aytib dilimni
yoritaman. Bu habarni dunyoga tarqatguncha yashayman.
Sozandayu hofizlar, san’at ahli dunyosi rivoyatga liq to’la.
/ chanqouvzni olib yana kuy chaladi, bir oz o'ylanib turgach davom etadi/
- Demak tinglang bir zamon, sharq osmonin ostida Buyuk davlat
bor edi. Uni Dono bir hukmdor qanotida asrardi.
Lekin asli voqea yurt emas, balkim sehirli bir kuy haqida, vafo,
Hamda ayriliq haqida….
Yahshisi men kuyga solay hukmini esa sizga qo’yay.
Osha sahovatli Shohni bir sevimli tulpori bor edi, Shoh uni jonidan ortiq ko’rardi.

/ sahna ortidan otni boshini olib chiqadi, uni sahnani o’rtasiga olib kelib arqonga osadi/
- Oddiygina bir tulpor deyish mumkin, Biroq Shoh uchun bu tulpor yaqinlardan yaqin edi. Balkim sehirli bir jonzot edi….
Ha, jonivor! Ha! /otni kishnagani, va tuyoq tovushlari eshitiladi/.
Shoh soatlab vaqtini shu vafodor oti bilan o'tkasardi.Atrofidagi odamlar bilan bo'lisha olmaydigan dardlarini shu otiga so'zlab o'tirardi. Dono tulpor go'yo Shohni dardiga hamdardday jim turib uni tinglardi.O'tkir nigohli ko'zlarida qandaydir ma'no bor edi bu otning. Shohning e'sa ich-ichidan yuragini e'zib keladigan bir alamli dardi bor edi. U befarzand edi. Qo'sha qo'sha hotinlar, haram to'la kanizaklar unga mehr berdi, ishq berdi, lazzat... lekin bittagina farzand, zurriyod tug'ib berishmadi. Saltanatni kelajagi kimni qo'llarida qoladi? Nahotki shunday buyuk davlatning Ulug' Shohi dunyoni zurriyodsiz tark etsa? Butun dunyo bo'ylab tabib-u bilimdonlarning ming hil davosini sinab ko'rdi. Yordam bermadi. Ohiri u taqdiriga tan berdi. Yaratganning bu ne'matini jazomi yoki tuhfa deb qabul qilishini bilmay ich-ichidan yonaverdi.
Biroq hayot davom etaverdi. Bu mo'l-hosil erlarga ko'z olaytirib ba'zan yovlar bostirib ham kelaverdi.
Butun shu monologi davomida ot bilan birga edi. Kutilmaganda do'mbira-yu nog'oralning ovozi yangraydi.Otning hurkib kishnagani, eshitiladi.Urushdan darak beradi.
Darvesh:-
- Dushman rahm bilmaydi. U bosqinchilik istaydi.Yurtni qamal qilmoqni, halqni e'sa qul e'tmoqni, boyligini talon taroj etmoqni istaydi. Yoshu qari oyoqqa turib, yovga qarshi chiqadi. Yurtda omonlik uchun hech kim ortga qaytmaydi. Kimda qurol, kimda ketmon, nishonlarni ko'tarib yovga qarshi chiqadi, daryolarda qip qizil qon to'lib toshib oqadi.
(Birinchi qatorda o'tirgan tomohsabinlarga 4 ta nishon beradi.)
-Nishonlarni ko'taring yovga qarshi bostiring.
Dushman yovuz, berahm rahm shavqat bilmaydi. Yosh , yigit pahlavonlar er tishlatib to'ymaydi. Onalarning faryodi samo bag'rin tirnaydi. Dushman yovuz, berahm. Rahm shavqat bilmaydi. Yosh qalliqlar beva endi, tug'ilajak sag'irlar. Dushman yovuz, berahm rahm shavqat bilmaydi. Lekin dono SHoh ba botir Halq ko'ksin qalqon tutib vatan uchun, Yurt uchun aslo ortga qaytmaydi. Dushman yovuz, berahm. Rahm shavqat bilmaydi.
Shu monologi davomida sahnaning birinchi planiga kamon o'qlarini sanchib shiqadi, dekarstiyalrni echib erga yotqizib qoyadi.
Hor.
Shu paytda darvesh sahnaning orqa planiga o'tib Shohning jang kostyumini kiyib, ot bilan qaytadi. Atrofga nazar tashlaydi, erga sanchilgan kamon o'qlari, erga yotqizilgan dekoratsiyada o'lib yotgan askarlar, bular hammasi dahshatli urushdan keyingi jang maydonini eslatadi. Shoh erdan kamon o'qini sug'urib oladi.
Shoh;-
-Jangu jadal... Qirg'inbarot urushlar! Biz uchun nega kerak shu yurushlar? Er talashib, boylik, dunyo hirsida hazon bolar necha necha yosh umirlar. Oh, yovuz inson. Mana qarang shuncha jon erda. Endi bularga bir parcha zamin bo'ladi kifoya?
Shu paytni o'zida Shoh ergan sanchilgan kamon o'qlarini terib oladi.
Yana Hor.
Shoh otini etaklab orqa planga o'tadi.Asta to'nini echib darvesh to'nini kiib yana birinchi planga qaytadi.
Darvesh;-
- Oh, shavqatsiz urush. Ajdar kabi tashlanding. Har tomonda begunoh, ojizlarni hor etding. Bir kam dunyo, dunyo o'zi shu ekan.
Boshini chayqab, dekoratsiyani qaytib avvalgi holiga keltira boshlaydi.
Darvesh;
- Shohni bu tulporidan boshqa yana bir ishonarli do'sti ham bor edi.
U saroydagi oddigina sozanda edi. O'zi juda yosh bo'lsa ham u yigit biroq uddabiron, zehni o'tkir, bilarmon yigit edi. Shoh uni musiqalarini tinglab charchamasdi. Uning chalgan kuylarida sehirli nolalar bor edi go'yo.Bu ikki hazinaga teng do'stlarini Shoh ko'z qorachig'iday asrardi. Ha, qanday qilib Shoh va oddiy sozanda do'st bo'lishi mumkin dersiz? Qaydam, buni men ham bilmayman. Aslida gadoni tengi gado deydilar. Lekin sirli dunyo bu dunyo. Hali bu yigit haqida yana eshitasiz.
Darvesh orqa planga o'tib Shohni kiyimini kiyib ot bilan qaytib chiqadi
Shoh:-
- Ha jonivor, bormisan, omonmisan? Sening yoningda boshqa joyda o'zimni yolg'iz his qilaman. Bilasanmi jangda men ko'proq nimadan qorqaman? Seni yoqotib qoyishdan. Yovuz tig'lar seni mendan ajratib qoyishidan qo'rqaman. Sen meni yolg'iz gavharim. Sen menga keraksan, yolg'iz senga suyanaman. Oh, vafodor tulporim seni egarlagan chog'larimda go'yo samolarga parvoz etaman. Biz ikkalamiz yarim yarim jon, birga bo'lsak bir butunmiz. Sensiz huddi tahtsiz Hukmdorga o'hshayman.

Ot kishnaydi, ikkalasi suhbatlishib orqa planga o'tadi. Orqadan ularning ketidan qarab Darvesh chiqib keladi.
Darvesh;-
- O'sha kunlar hozirgiday yodimda.Shoh bilan uning vafodor tulpori hamon ko'z o'ngimda. Asirlar o'tsa hamki oddiy jonivorning bu qadar vafosi haqida hanuz kuylab charchamayman.
Yana chanqovuzini olib chaladi. Shu paytda yana nog'oralar chalinadi.To'polon. Darvesh shoshib u yoqdan bu yoqqa qarab chopadi. Sahnani jang kartinasiga tayorlaydi.
Darvesh;-
- O-oh, o'ngu chapdan g'ov keldi, e'lga yana yov keldi! Shoh yana otlanar jangga, sichqon ini ming tanga! Bayroqlarni ko'taring, yovni har yoqdan o'rang, Shohga omonlik tilang.
Yugurub orqa planga o'tadi.Yana Shoh bo'lib qaytadi. Jang boshlandi. Nog'oralar chalindi, baqir chaqir dovushlar, otlarnig kishnagani eshitildi. Shohning qo'lida qilich, go'yo yov bilan kurashadi. Chiroq bir qorong'ulashib qaytganda Shohni erda yotgani ko'rinadi. Ot o'zi yolg'iz u yoqdan bu yoqqa qarab chopadi. Shu paytda urush sadolari fonga o'tib ayol kulgisi eshitiladi. Shoh sekin boshini ko'taradi. O'rnidan turmoqchi bo'ladi, Ovozni egasini qidirib atrofga qaraydi.
Ayol Ovozi;-
- E'y Ulug' Shoh, senga nima bo'ldi? Tur o'rningdan. Kel birga ishq mayidan ichamiz. Senga ne kerak bo'ldi shu urushlar? Kel birga rohat damlarin totamiz.
Shoh bir ammalab o'rnidan turadi. Gapirmoqchi bo'ladi biroq bir so'z aytolmaydi. Sekin asta hayolidagi go'zal ayolning yoniga boradi. Endi u butunlay badanidagi butun og'riqni, jarohatni unutgan edi. Ko'z o'ngidagi ayol uning ustidan jang kiyimini echib oladi. /Shoh bu harakatlarni hammasini ozi bajaradi/. U ishq mayiga shirakayf bo'lgan mahal uzoqdan chaqaloqning yig'isi eshitiladi, Shoh sekin atrofga qaray boshlaydi. Ayolning jaranglab kulgan kulgusi kuchayveradi, chaqaloqning yig'lagan ovozi ham. Shoh alaqsirab erga yiqiladi, kulgi va chaqaloqning yig'isi birdan to'htaydi. Shohni ustida Ot paydo bo'ladi. Shoh sekin boshini ko'tarib otiga qaraydi, uning yuganidan ushlaydi. Chiroq ochib yonganda sahnada hech kim yoq edi.
Sahnaga Darvesh chiqib keladi.
Darvesh;-
- Ha shunday sirli tulpor edi u. Shohni atrofidagi vaziru ulamolar Shohga emas aslida tahtga qulluq qilganda u yagona Shohni yo'nida sidqidildan tiz cho'kkan vafodor tulpor edi. Oh, bir kam dunyo bu dunyo, zolim dunyo bu dunyo.
Chanqovuzini olib chaladi, Birdan tohtaydi, tomoshabinga tikilib qoladi.
- Shohni qorong'u dunyosini yoritgan, alamini ichiga yutgan, ajal etagidan olib chiqqan shundayin sirli jonzot, bemminat homiy edi u.
Yana chanqovuzini chalganday bo'ladi. Birdan to'htaydi, o'ylanib qoladi, keyin tomoshabinga yuzlanib yana gap boshlaydi.
- Bir kun kelib shu vafodor tulporini betob bo'lishi mumkinligini, yoki bo'lmasam u tulpor shunchaki Shohdan ko'ra ko'proq umir kechirolmasligini dono Shoh hatto hayoliga ham keltirmagan edi. Bir kam dunyo bu dunyo, zolim dunyo bu dunyo.....
G'amga botib og'irgi so'zlarini pichirlab takrorlab orqa planga qarab ketadi. Shoh bo'lib qaytib keladi. Tomoshabinga tikilib qoladi. Chiroqlar qorong'ulashib, shamol, momoqaldiroq gumburlaydi, jala quya boshlaydi, chaqmoq chaqnaydi. Eshik taqqilaydi.
Shoh;-
- Ne habar? Shunday sovuq mahalda?! Ne habar, quyosh qattiq uyquda, hatto oy ham shamoldan yuzin yashirib, bulutlarga o'ralgan tunda, er titratib chaqmoq chaqqanda, ne habar?! Ne jur'at bu meni bedor etmoqqa?
Bir oz sukunatdan so'ng,;
-Oh, nodon vazir. Ko'nglim sezib turibdi, habaring emasdur yahshilik. Mukofot emasdur ko'zlagan yo'ling. Avf e'taman. Tur o'rningdan. Mayli rahm aylayman, habaringni etkazgin, hizmatingni o'tagin.
Shoh yana bir oz jim qoldi. Yuzida ichki holati ozgardi.
- Oh, habar bo'lsa edi yangi urush, yoki dushman qahri. O'g'irlangan hazina, yoki saroydagi bir fitna, hiyonat, mayli edi, bo'lmas edi bu shu qadar katta kulfat.
Shoh birinchi planga chiqadi, chiroqlar yonadi. Tashqarida shamol, yomg'ir to'htaydi. Muzika.
- Hukm etaman! E'shiting va yahshilab eslab qoling. Butun saroy ahli, mamlakat tulpor dardiga davo izlasin. Tulporimni davolagan, egarlab huzurimga olib kelganni boshidan zar sochaman! E'shiting va yashilab eslab qoling! Agar tulporim mum tushsa yo o'lsa, kimda kim shu habarni etkazsa menga mukofoti bo'ladi o'lim! Bu mani Shohona so'zim. Yo'qol ko'zimdan!
Shoh bir oz sukut saqlab turgach, birdaniga tizzasiga tushadi. Erga qarab qoladi. Sekin ustidan to'nini echib yana darveshga aylanadi.
Darvesh Shohni holatini davom etib turib so'z boshlaydi.
Darvesh;-
- Tabiblar chorasini topolmadi. Ot o'ldi... Vazirlar zir yugurdi, hammani qo'rquv vahima bosdi. /tomohsabinga yuzlanib/ Ho'sh bu habarni Shohga kim etkazadi endi? Sizmi? Yoki sizmi? Yo'q, kimki bu habarni etkazsa Shohga boshidan judo bo'ladi. Shohga bu habarni etkazishga hech kim jur'at etmasdi. Biroq, saroydagi yosh sozanda yigit saroy ahli oldiga chiqdi.. /Darvesh qo'liga sozni olib sozandaga aylandi/
Sozanda;-
- Ruhsat eting ahli ulamo, ulug' Shohga bu habarni men etkazsam. Chorasin izlab topib barchani halokatdan qutqarsam.
Darvesh;-
- Hamma maqul deb topdi. Lekin sozandaning qarorin tentaklik deb tan oldi.
Sozanda sozin qo’lga olib, dardini kuyga solib Shoh bogiga otlandi. Bog’ga etib kelganda Shohni homush uchratdi. Atrofida hizmatkorlar hizmatda, lekin bahtsiz edi u, ko’rinishidan nohush edi u. Shunda sozanda sozini asta sozlab, Shohdan sal narida bog’ning bir chetida o’ziga makon topdi, sozini asta chertdi. /fonda kuy yangraydi/
- Kuy bog’ga zum taraldi. Kuy havoni mahf etdi. Sozandaning kuyidan mo’jiza tez taraldi. Dono sozanda shunda bor qudratin ishga soldi, /kuy afjiga chiqa boshlaydi/
- Shohning dardini anglab bir zumda kuyga soldi. Qushlar kuylashdan ham to’htadi, bu kuyga hayron bo’lib hatto shaboda ham to’htadi. Bir zumga hattoki vaqt ham to’htab qolgandek bo’ldi. Shohning butun vujudi alangaga aylandi.
Fonda otning kishnagani, chopi kelayotgani eshitiladi va kutilmaganda kuy eng avjida uziladi. Ot ham yoqoladi.
Bu paytda darvesh Shoh bo'lib sahnaga qaytgan edi.
Shoh;-
- Yo'-o'q!
Otning oyoq tovushlari, eshitiladi. Sahnaga qorong'ilik tushib faqat otga chiroq tushadi, uning ustiga oq yoping'ichi bor edi. Ot sekin yuqoriga ko'tarilib chiroq o'chadi. Chiroq qaytib yonganda Shoh erga mukka tushib o'tirgan edi. Sekin o'rnidan turib elkasidan to'nini tashlaydi, Darveshni to'nini kiyiadi.;
Shoh-Darvesh;-
- /uzoqqa tikilb/ - Sozanda sozini qo'lga olib asta meni tark etdi. Hech kim uni to'htatmadi. Menga bu habarni u etkazmadi.Men o'zim... anglab etdim. Shu bois ham hech kimni qatl etmadim.
Men kimman? Men endi shunchaki bir rivoyatchi, deydilar bir devona, boshpanasiz sarsona. Doston kuylab dilimni yoritaman, bu habarni dunyoga tarqatgucnha yashayman.


TAMOM